TEZGAHÜSTÜ TÜREV İŞLEMLERE GENEL BAKIŞ
Tezgahüstü Piyasa:Organize borsalar haricinde kalan, sermaye piyasalarında aracılık faaliyetleri yürüten finansal kurumlar ile karşılıklı yapılan işlemler “Tezgahüstü Piyasa” olarak adlandırılmaktadır.Türev Ürünler,getirisi başka bir kıymetin getirisine dayalı, diğer bir ifadeyle başka bir kıymetin getirisinden türetilmiş ürünlerdir. Riskten korunmak veya belirli seviyede risk alarak getiri yükseltmek amacıyla kullanılan bu ürünlerin en önemli özelliği, zaman değeri ve spot piyasadaki fiyat dalgalanmaları nedeniyle değişkenlik değerlerinin olmasıdır.Forward, Swap, Futures, Opsiyon ve yapılandırılmış ürünler başlıca türev ürünlerdir. Tüm türev ürünlerin içerdiği ortak ve en büyük risk ana para kaybı ihtimalinin olmasıdır.
OPSİYON İŞLEMLERİ
Opsiyon sözleşmeleri, opsiyonu alan tarafa belirli bir vadede veya belirli bir vadeye kadar önceden belirlenen fiyat, miktar ve nitelikte ekonomik veya finansal göstergeyi, sermaye piyasası aracını, malı, kıymetli madeni veya dövizi alma, satma hakkı veren, satan tarafı ise yükümlü kılan anlaşmalardır.
Opsiyon sözleşmeleri organize borsalarda işlem görmesinin yanı sıra tezgah üstü piyasalarda da işlem görmektedir.Tezgahüstü opsiyonlar sözleşmelerinin özellikleri standart olmayıp alıcı ile satıcı arasında belirlenmektedir.
Opsiyon sözleşmeleri belirli bir ücret karşılığı satılır. Bu ücret “prim” olarak adlandırılır. Yatırımcı, piyasada işlem gören opsiyonun priminde artış veya azalış oluşmasına göre kar veya zarar ile karşılaşabilir.
Opsiyon sözleşmesi alınması durumunda, alınan sözleşmenin temsil ettiği hakkın değeri sıfıra inebilir. Bu durumda, yatırılan prim tümüyle kaybedilir. Bazı opsiyon sözleşmelerinde, potansiyel kayıp riski sınırsızdır. Bu nedenle risk derecesi yüksek olan tezgah üstü türev ürünlerde işlem yapılacağı zaman uzman kişilerden destek alınması oldukça önemlidir.
FORWARD İŞLEMLER
Forward sözleşmeleri, belirli bir varlığın (emtia, döviz, menkul kıymet, altın vb.) önceden belirlenmiş bir fiyat ve miktar üzerinden gelecekteki bir tarihte alımı veya satımını öngören sözleşmelerdir. Forward sözleşmelerinde, alım-satıma konu olan varlığın fiyatı, miktarı, özellikleri, teslim yeri, ödeme tarihi ve diğer özel şartlar taraflar arasında kararlaştırılır. Bu nedenle her forward sözleşmesi tamamen tarafların iradeleri doğrultusunda oluşan özel bir sözleşmedir. Dolayısıyla forward sözleşmelerinde önceden belirlenmiş bir standart söz konusu değildir. Ayrıca forward sözleşmeleri aktif bir borsada işlem görmediklerinden ikinci el piyasaları da bulunmamaktadır.
Tezgahüstü Türev Ürünler Dayanak Varlık Listesi
- Para Birimleri
USD, EUR, GBP, JPY, CHF, CAD, MXN, AUD, NZD, NOK, SEK, DKK, CZK, HUF, PLN, RUB, ZAR, TRY
- Endeks ve Pay
BIST30 Endeksi, BIST30 Payları, Dow Jones, S&P500, DAX, E-mini S&P 500 ve söz konusu endekslere dahil hisseler
- Kıymetli Maden
Altın, Gümüş, Paladyum, Platinyum, diğer
- Emtia
Petrol ve Petrol Türevleri, Bakır, Kömür, Demir Cevheri, Alüminyum, Mısır, Buğday, Soya, Pamuk
- Sabit Getirili
Libor, Euribor, ABD 10 Yıllık Tahvil
Tezgahüstü Türev İşlem Türleri
Para Swabı
Çapraz Para Swabı
Kıymetli Maden Swabı
Emtia Swabı
Forward Forward - Vadeli Döviz
Kıymetli Maden Forward
Commodity Forward
Opsiyon Para Alım - Satım Opsiyonu
Pay Senedi Opsiyonu
Futures Opsiyonu
Kıymetli Maden Alım - Satım Opsiyonu
Emtia Alım - Satım Opsiyonu
Endeks Alım - Satım Opsiyonu
Pay Senedi sepeti Tavan Opsiyonu (cap)
Kıymetli Maden Tavan Opsiyonu (cap)
Emtia Tavan Opsiyonu (cap)