Borsa İstanbul’da zaman zaman bazı hisselerin “VBTS kapsamına alındı” haberlerini görüyorsanız, aslında olay tamamen denge çabası. VBTS yani Volatilite Bazlı Tedbir Sistemi, aşırı hareket eden hisseleri sakinleştirmek için devreye giren bir güvenlik modu gibi düşünülüyor.
Bu sistem, fiyat/işlem hacmi normal dışına taşınca otomatik çalışıyor ve belirli süre boyunca ilgili hisseye çeşitli kısıtlar uygulanıyor.
VBTS Neden Uygulanır?
Amaç:
- Ani fiyat hareketlerini frenlemek
- Manipülasyon ihtimalini azaltmak
- Piyasa istikrarını korumak
- Yatırımcıyı daha sağlıklı veriyle işlem yapabilir hale getirmek
Hangi Tedbirler Gelebilir?
VBTS tek bir önlem değil; bir paket. Duruma göre farklı tedbirler uygulanabiliyor:
1) Kredili İşlem Yasağı
Hisseyi kredili alamıyorsun. Yani kaldıraçsız mod.
2) Açığa Satış Yasağı
Hisseyi ödünç alıp satamıyorsun. Short tuşu kapalı.
3) Brüt Takas
Alıyorsan aynı gün satamıyorsun. Herkes kendi hesabıyla işlem yapmak zorunda.
4) Emir/Piyasa Kısıtları
Tek fiyat yöntemi, emir iptal yasağı, belirli süre boyunca sadece belirli emir tipleri…
Bir nevi “trafik ışıkları sıkılaştı”.
5) İnternet Üzerinden İşlem Yasağı
Bazı durumda daha profesyonel işlem merkezleri üzerinden yönlendirme istenebilir.
VBTS Ne Kadar Sürer?
Genellikle 15 gün uygulanır. Duyurularda süre net bir şekilde yazılır.
Tedbir bitince otomatik kalkar; ek bir açıklama beklemek gerekmez.
VBTS Gelmesi Hisse İçin Negatif Mi?
Hisseden hisseye değişir.
- Manipülasyon şüphesi olan hisselerde yatırımcıyı korur.
- Bazı hisselerde tedbir sonrası volatilite düşer, fiyatlar dengelenir.
- Çok spekülatif hisselerde ise kısıtlama kısa süreli baskı oluşturabilir.
VBTS bir ceza değil, düzenleyici bir mekanizmadır.